Makale Nasıl Yazılmalı ve Nasıl Okunmalı ?

Bilimle ilgilenen kişiler çeşitli araştırmalar yaparlar. Bir araştırma yapmaya başlarken konu
ile ilgili literatürün incelenmesi gerekir. Öte yandan bilim adamları yaptıkları araştırmaların
sonuçlarını yayınlamak isterler, böylece aynı zamanda makale yazmak durumundadırlar. O halde
bilim adamları hem çok sayıda makale okuyan hem de makale yazmak durumunda olan kişilerdir.
Bu nedenle bilim dünyasının içindeki kişilerin makale okuma ve yazma kuralları hakkında bilgi
sahibi olmaları gereklidir. Gerçekte makale yazmak veya okumak bakımından bazı bireysel
farklılıklar olmakla birlikte, genel kabul gören ve dikkat edilmesi gereken ilke ve kurallar aynıdır.
Bir araştırıcı makale yazarken amacı, makalesinin çok kişi tarafından okunmasını sağlamaktır. Bu
nedenle makale yazan kişinin konuyu makale okuyan tarafından da değerlendirebilmesi,
okuyucunun ilgisini çekecek bir yazım tarzı kullanması gereklidir.

MAKALE NEDEN OKUNUR?
Kişiler bir konudaki bilgilerini artırmak, konu ile ilgili gelişmeleri izlemek amacı ile makale
okuyabilirler. Örneğin, bir hastalığın tanı ve tedavisindeki yenilikleri öğrenmek amacı ile makale
okunabilir. Bu durumda okuyucu, ilgi duyduğu hastalığı ve söz konusu hastalıkla ilgili tanı ve
tedavi yöntemlerini arar ve bulduğu makaleleri gözden geçirir. Araştırma yapmak isteyen bir
araştırmacı da bu konuda daha önce yapılmış olan çalışmaları öğrenmek ve önceki araştırmalarda
kullanılmış olan yöntem konusunu incelemek için makale okumak durumundadır. Bu şekilde bir
amaca yönelik olarak makale okunabildiği gibi, bazan da belli bir amacı olmayan şekilde makale
okunabilir. Bu durumda okuyucu, ilgisini çeken konuda yazılmış bir makaleyi okuyabilir, veya
başlık ilgisini çektiği için makaleyi okuyabilir. Bazan da tanınmış (veya tanıdık) bir yazarın
makalesini okuma eğilimi olabilir. Örneğin tanınmış bir bilim adamının bir konuda yazdığı yorum
veya ?review? makale çok kişi tarafından okunur.

MAKALE NASIL OKUNUR?
Biyomedikal alanda 20 bin dolayında dergi bulunduğu ve ortalama olarak her gün 3000 ve
her 25 saniyede bir makale yayınlandığı dikkate alındığında, okuyucu açısından bu yayınların
hepsini izleme olanağının bulunmadığı kolaylıkla görülebilir. Bu durumda okuyucu, bu kadar çok
sayıdaki dergi ve makale arasından ?seçerek? okuma yapmak durumundadır. Okuyucu seçim

yaparken de kendisi ve amacı bakımından uygun bir yol izler. Örneğin, bir konuda inceleme
yapmak durumunda olan bir araştırıcı önce anahtar sözcükleri kullanmak suretiyle konu ile ilgili
çok sayıda makaleyi bulur. Kısa zamanda çok sayıda makaleyi gözden geçirmek durumunda olduğu
için de, pratik ve hızlı bir okuma yöntemi bulmalıdır. Bu durumdaki bir okuyucu (araştırmacı)
öncelikle makalenin özet bölümünü inceleyerek önemli bulguları öğrenme isteğindedir. Böylelikle
çok sayıdaki makale arasından bazılarını daha ayrıntılı olarak okumak üzere ayırır. Ayrıntı ile
okurken de sırası ile yöntem, bulgular ve sonuçlar bölümlerini okuyarak değerlendirir, ?varsa?
tablo ve grafikleri inceler. Bu şekilde incelediği konu hakkındaki bilgisini geliştirmiş olur.
Belli bir konuda inceleme yapmak amacı olmayan durumda ise okuyucu yazının başlığı
veya yazarı ilgisini çektiği için makale okumaya yönelebilir. O halde yazar açısından önemli olan
bir nokta, yazıya, konuyu iyi tanımlayan ve ilgi çekici bir başlık bulmaktır. Bunun dışında özet
bölümünde de yapılan çalışmayı, yöntemi ve başlıca bulguları ile net olarak okuyucuya sunmak
gerekir.

MAKALE NASIL YAZILMALI?
Her araştırmacının ve yazarın, yaptığı çalışmadan elde ettiği bulguları ve konu ile ilgili
düşüncelerini aktarmak bakımından kendine özgü yöntem ve yaklaşımları olabilir. Bununla birlikte
makale yazımında (ve okumada) kolaylık sağlanması için yazarların uyum içinde olmaları gerekir.
İngiliz bilim adamı Sir Bradford Hill tarafından 1965 yılında makale yazımı için önerilmiş olan
sistematik yaklaşım (IMRAD yaklaşımı), halen çoğu araştırmacı ve yazar tarafından yaygın şekilde
kullanılmaktadır. Bu yaklaşımda bir makalede bulunması gereken başlıca bölümler ?GİRİŞ-YÖNTEM-BULGULAR ve TARTIŞMA? olarak belirlenmektedir (Tablo 1). Giriş bölümünde
araştırma ile ilgili genel bilgiler verildikten sonra bu araştırmanın gerekçesi, çalışmanın neden ve
hangi amaca ulaşmak için yapıldığı açıklanır. Bu bölümde özellikle araştırmanın amacı, incelenen
bütün konuları kapsayacak şekilde açık olarak belirtilmeli, daha sonra sonuç bölümünde de bu
amaçların gerçekleşme durumu değerlendirilmelidir.
Bir makale yazımında en önemli bölümlerden birisi kuşkusuz yöntemin yazıldığı bölümdür. Bu
bölümde yapılan bütün işlemler, araştırma kapsamındaki kişiler (belirli bir hastalığı olan kişier,
genel toplum vb.), veri toplama yöntemi, verinin ne şekilde değerlendirildiği, yapılmış ise istatistik
analizler vs. belirtilmelidir. Bazı hataları olsa bile yöntemin açık olarak yazılması araştırmacının
dürüstlüğü bakımından önemlidir.
219
Tablo 1. Bir Makalenin Başlıca Bölümleri (Bradford Hill questions, 1965)
(IMRAD yaklaşımı)
I   Introduction Giriş why did they start?
M  Methodology Yöntem what did they do?
R   Results Bulgular what did they find?
A   and
D   Discussion Tartışma what do the results mean?

Bulgular bölümü, araştırma sonuçlarının yan tutmadan, yalın bir ifade ile ve yorumsuz
olarak yazıldığı bölümdür. Bu bölümde bulguların daha iyi sunulabilmesi bakımından tablo ve
grafiklerin kullanılması, okuyucu açısından anlaşılmayı kolaylaştırıcı bir yaklaşımdır. Tablo ve
grafiklerin başlıkları, araştırmanın kişi ? yer ve zaman özelliklerini içermeli, gerekiyorsa açıklayıcı
sembol ve işaretler kullanılmalıdır.
Tartışma bölümü araştırıcının konuya hakimiyetinin ve araştırmacılık ve yazarlık
konusundaki hünerinin sergilendiği yerdir. Bu bölümde bulguların anlamı, gerektiğinde literatür
bilgileri ile birlikte değerlendirilerek yazılmalıdır. Bu konuda daha önce yapılmış olan çalışmaların
sonuçları ile olan benzerlik ve ayrılıklar, nedenleri ile birlikte tartışılmalıdır. Tartışma sırasında
bulgulara yorumlar katılabilir, istatistik önemlilik testleri ve sonuçları irdelenir. Bu makalede yer
alan bilgilerin bilim alanına veya günlük yaşama yansımalarının neler olabileceğine de değinmek
yararlı olabilir.
Tartışmanın bitiminden sonra araştırmanın ortaya koyduğu başlıca sonuçların kısaca
tekrarlandığı ?Sonuçlar? bölümü ile bu sonuçlara dayalı olarak belirtilmek istenen ?Öneriler? yer
alır. Öneriler, bu konuda çalışma yapmak isteyen diğer araştırmacılara yönelik olabileceği gibi,
araştırmanın ortaya koyduğu sonuçlardan yararlanmak isteyecek yöneticilere de yönelik olmalıdır.
Makalenin sonuna yararlanılan başlıca kaynakların listesi eklenir, ayrıca gerekiyorsa ek tablolar
halinde (araştırmada kullanılan formlar, izin belgeleri, etik kurul raporu, bazı tabloların ayrıntılı
durumu vs.) gerekli bilgi ve belgeler konabilir.
Bir makalenin en önemli bölümlerinden birisi de özet bölümüdür. Okuyucunun genellikle
makaleyi okumaya özet bölümünden başladığı bilindiğinden, bu bölümün en iyi bir şekilde
yazılması için bütün özen gösterilmelidir. Özet bir anlamda yazarın bulgularını sunma bakımından
reklamını yaptığı bölüm olarak algılanabilir. İyi bir özet okuyucunun ilgisi çekme bakımından
önemlidir. İyi bir özet, verilmesi gereken bütün bilgileri içerecek kadar uzun, ancak okuyucuyu
sıkmayacak kadar da kısa olmalıdır. Genellikle 250 kelimelik bir özetin istenen bilgileri vermek için
yeterli olduğu kabul edilir