Aphrodisias Tarihçesi

Kent adını, aşk ve güzellik tanrıçası Aphrodite?den almıştır. Aphrodisias ismi ilk olarak M.Ö. 2.yy’da kullanılmaya başlanmıştır. Kent daha önce başka adlarla anılıyordu. Kullanılan isimler sırasıyla;

Lelegonpolis
Megapolis
Ninoi
Aphrodisias
Kayra
Geyre
Yerleşim geç neolitik çağa kadar uzanmaktadır. Akropolde ve Pekmeztepede yapılan kazılar neticesinde, iki köyün varlığı kanıtlanmıştır. M.Ö. 2yy’ da Roma egemenliğinin güçlenmesiyle, kent kutsal yöre olarak önem kazanmış ve Aphrodisias ismini almıştır.
Kazılarda ortaya çıkarılan tiyatronun sahne yapısının duvarlarındaki yazılarda, Caesar?ın, Aphroditeye hediye ettiği altın bir Eros heykelinden söz edilmektedir. Dolayısıyla Caesar kente gelmiş, tanrıçaya sadakatini sunmuş olabilir.

İ.Ö. 44 yılında Caesar?ın öldürülmesinden sonra katillerin yandaşlarından olan Labienusce adamları kenti ele geçirip talan etmişlerdir. Octavianus ve Antonius?a sadakatinden ötürü M.Ö. 39 yılında triumvirlik kararıyla bazı ayrıcalıklar tanınmıştır. Bu ayrıcalıklar, vergi muafiyeti, tapınağa sığınma hakkı ve özerkliktir. M.Ö. 27′ de Oktavianusun tahta çıkışından sonra da sıcak ilişkiler devam etti. M.S. 1.yy’ dada ilişkiler devam etti. Julius Cladius soyunun imparatorları kente büyük ilgi duyuyorlardı. M.S. 22 yılında Tiberius daha önce senatonun tanıdığı ayrıcalıkları yeniden onaylamıştır. 3. yy’ ın sonuna kadar bu ilgi devam eder.

1. ve 3. yy arası buradaki heykeltıraşlık okulunun ünü her yere yayılmış ve çok uzaklardan bile Aphrodisias? ın ziyaretçi almasını sağlamıştır. Salbakos?dan (Babadağ) çıkartılan mermerler, burada işlenip birçok yerden gelen siparişleri karşılamaya çalışıyordu. Heykellerinin yanı sıra bilim ve sanat alanında da eserler ortaya koymuştur.

Xenokrates : Bilim ve sanat alanında,

Xhariton : Aphrodisias Antik Kenti Roman,

Alexander : Aristo?nun eserlerini yorumlar ve dersler verir.

3. yy da birçok eyaletin başkentliğini yaptı. Roma?nın bölünmesiyle kentin kaderi önce Doğu Roma, daha sonrada Bizans? ın eline kaldı.
4. yy da Hıristiyanlığın yayılması burada bir piskoposluk merkezinin kurulmasını sağlamış fakat kökleri çok eskilere dayanan pagan kültürünü yok edememiştir. İlk iki Hıristiyan azizi burada öldürülmüştür ama her şeye rağmen paganizm etkisini sürdürmüştür.

Bu yeni akımın paganizmin kalıntılarını silmeyi amaçladığı bir gerçekti. Bu nedenle Aphrodisias ve Aphrodisiaslı sözcükleri yazıtlardan sistemli bir şekilde silindi. Hatta 7. yy süresince kente ?Stravpoli? (Haç Kenti) adı verildi. Fakat Aphrodisias adı tamamen yok olmadı. Bizans döneminde Kayra adı kullanıldı. Günümüzde de Geyre adının Kayra dan geldiğini düşünmekteyiz.